در این نوشته می‌خواهیم چند تا از حقایق جالب درباره هواپیما را با شما در میان بگذاریم که شاید در نگاه اول فقط یک‌سری اطلاعات عمومی درباره هواپیما باشد؛ اما وقتی دقیق‌تر شوید، متوجه می‌شوید حاوی نکات جالب درباره پرواز است. البته باید بگوییم که دانستنی‌های هواپیما خیلی گسترده و متنوع هستند و ما برای اینکه حوصله‌تان سر نرود، در این بخش به پرکاربردترین آن‌ها می‌پردازیم و به پرسش‌های پرتکرار مسافران پاسخ می‌دهیم.
امن‌ترین صندلی هواپیما کدام است؟
فرقی نمی‌کند که بار اولتان باشد یا صدها بار تجربه سفر با هواپیما را داشته باشید، این پرسش که امن‌ترین صندلی هواپیما کدام است، سؤالی است که برای همه پیش می‌آید و اتفاقاً تحقیقات گسترده‌ای هم برای یافتن جواب آن در سرتاسر جهان انجام شده است. با همه این‌ها اکثر کارشناسان پاسخ دقیقی برای این پرسش ندارند که امن ترین نقطه هواپیما کجاست؛ چون حوادثی که ممکن است برای هواپیما رخ دهد، یکسان نیست.
مثلاً سقوط بر روی خشکی یا دریا، همچنین از کارافتادن چرخ یا بال هواپیما یا آتش‌سوزی هر کدام به بخشی از هواپیما آسیب وارد می‌کنند و نمی‌شود به‌طور قطعی گفت که کدام بخش از هواپیما امن‌تر است. البته نتیجه همه آزمون‌ها یک پاسخ تقریباً شبیه و نزدیک به هم دارد و آن اینکه در بسیاری از حوادث هوایی، صندلی‌های ردیف آخر در انتهای هواپیما به‌ویژه ردیف‌های نزدیک خروجی‌های اضطراری، از سایر جاها امن‌تر هستند.
تأثیر تغییرات فشار هوا بر بدن در طول پرواز چگونه است؟
در ارتفاعات، فشار هوا کاهش می‌یابد و همین امر باعث می‌شود بدن با چالش‌هایی مواجه شود. این اتفاق باعث انبساط گازها در بدن می‌شود و بر سینوس‌ها، معده و گوش‌ها تأثیر می‌گذارد. همچنین، سطح اکسیژن خون پایین می‌آید که ممکن است موجب سردرد یا خستگی شود. البته دانستن این موضوع درباره پرواز نباید باعث ترس یا اضطرابتان شود؛ زیرا ما در ادامه شایع‌ترین مشکلات بدن در طول پرواز را برایتان می‌آوریم و راهکار پیشگیری یا درمانش را هم می‌گوییم.
علت گرفتگی گوش در طول پرواز چیست و گونه باید درمانش کرد؟
حتماً برای شما هم مهم است که بدانید علت گرفتگی گوش در طول پرواز چیست و چطور باید از آن جلوگیری کنید. این اتفاق مخصوصاً برای کودکان و نوزادان بسیار آزاردهنده است و ممکن است تا مدت‌ها بعد از سفر هم آن‌ها را درگیر کند. علت بروز این اتفاق تأثیر تغییرات فشار هوا بر بدن در طول پرواز است. گرفتگی گوش به دلیل تغییر فشار درون و بیرون گوش رخ می‌دهد. این حالت معمولاً در هنگام برخاستن یا فرود آمدن هواپیما شدیدتر است.
راهکار پیشگیری یا درمان گرفتگی گوش در پرواز
برای رهایی از دردها و کلافگی‌های آزاردهنده گرفتگی گوش، چند راهکار ساده وجود دارد. بلعیدن آب، جویدن آدامس یا حتی خمیازه‌کشیدن می‌تواند به متعادل‌سازی فشار کمک کند. روش مؤثر دیگر، تکنیک «والسالوا» است. در این تکنیک کافی است بینی و دهان خود را محکم ببندید و با دهان بسته سعی کنید هوا را به بیرون بدمید. این کار فشار داخلی و خارجی گوش را متعادل می‌کند. اگر هم نوزادی همراه دارید، در زمان تیک‌آف، گوش‌هایش را بگیرید یا به او شیر و سایر مایعات بدهید.
چرا برخی مسافران احساس سنگینی یا خستگی می‌کنند؟
یکی از حقایق جالب درباره پرواز این است که با اینکه مدت کوتاهی در سفر هستیم؛ اما باز هم احساس خستگی می‌کنیم. علت مهم این اتفاق همان افزایش ارتفاع و تفاوت فشار داخل کابین است. تغییر فشار هوا و کاهش اکسیژن، سیستم گردش خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این وضعیت، اگر با بی‌حرکتی طولانی و کاهش رطوبت در کابین همراه شود، ممکن است حس سنگینی یا خستگی را در مسافران ایجاد کند.
برای جلوگیری از خستگی و سنگینی پرواز چه کنیم؟
نوشیدن مایعات و خوردن میوه تازه، کاهش مصرف قند و شیرینی‌های مصنوعی، انجام تنفس‌های عمیق و حرکات کششی ساده در طول پرواز به شما کمک می‌کند به‌طرز چشمگیری خستگی ناشی از پرواز را کاهش دهید.
چرا غذاهای هواپیما طعم متفاوتی دارند؟
موضوع دیگری که در اثر تغییرات فشار هوا بر بدن در طول پرواز اتفاق می‌افتد، تغییر در حس چشایی افراد است. در ارتفاع بالا، حس چشایی و بویایی انسان به دلیل فشار پایین و هوای خشک کابین ضعیف‌تر می‌شود. به همین دلیل، غذاهای هواپیما معمولاً شورتر یا پرادویه‌تر تهیه می‌شوند تا ضعف حس چشایی را جبران کند. با همه این‌ها برخی معتقدند که خوراکی‌های داخل هواپیما گاهی هیچ مزه خاصی نمی‌دهند، در صورتی که همان خوراکی بر روی زمین مزه خوبی دارد و حتی پر ادویه و خوش‌طعم به نظر می‌رسد.
چرا هواپیماها همیشه از یک مسیر مشخص پرواز نمی‌کنند؟
یکی دیگر از دانستنی های جالب درباره هواپیما این است که هواپیماها همیشه از یک مسیر مشخص پرواز نمی‌کنند. برای این موضوع چند علت مهم وجود دارد؛ مثلاً تغییرات آب‌و هوایی یا وجود توربولانس‌های شدید باعث تغییر مسیر هواپیما می‌شود. موضوع بعدی تنظیم ترافیک هوایی است. روزانه هزاران هواپیما در آسمان پرواز می‌کنند و برای جلوگیری از تصادف‌ها، برج مراقبت، مسیرها را به خلبانان اعلام می‌کند.
از سویی صرفه‌جویی در سوخت هم یکی دیگر از دلایل است. یک نکته جالب درباره پروازها این است که بادهای موافق باعث سرعت‌بخشیدن به پرواز و کاهش مصرف سوخت می‌شوند و به همین دلیل گاهی خلبان تصمیم می‌گیرد مسیر طولانی‌تر، اما با شرایط جوی بهتر را انتخاب کند تا میزان مصرف سوخت تا حد چشمگیزی کاهش یابد. مسایل سیاسی و مناسبات امنیتی بین کشورها هم یکی دیگر از علت‌های تغییر مسیر هواپیماهاست.
خدمه پرواز در ارتفاعات بالا چطور دوام می‌آورند؟
در بخش‌های قبلی درباره اثر ارتفاع بر گوش، قوه چشایی، عضلات و در کل سیستم بدن صحبت کردیم. حالا این پرسش مطرح می‌شود که خلبان‌ها یا مهمانداران چطور می‌توانند هر روز این شرایط را دوام بیاورند؟ در پاسخ باید گفت که این گروه هر روز سر کار نمی‌روند و بین هر شیفت کاری، زمانی برای استراحت دارند. خدمه پرواز با تمرین‌های تخصصی و مدیریت زمان استراحت، خود را برای حضور در ارتفاعات آماده می‌کنند. آن‌ها با مصرف آب کافی و حرکات فیزیکی سبک در کابین، اثرات کمبود رطوبت و کاهش اکسیژن را به حداقل می‌رسانند. از سویی بدن این افراد (مانند ساکنان کوهستان‌ها) بعد از مدتی به شرایط عادت می‌کند.
چگونه هواپیما در هوا پرواز می‌کند؟
هواپیماها برای پرواز از اصول آیرودینامیک و قوانین فیزیک استفاده می‌کنند. چهار نیروی اصلی بر هواپیما اثر می‌گذارند:
• برآ (Lift): نیرویی که بال‌ها با طراحی خاص خود ایجاد می‌کنند و هواپیما را به سمت بالا می‌برد. شکل آیرودینامیک بال‌ها باعث می‌شود جریان هوا روی بال سریع‌تر از زیر آن حرکت کند، فشار زیر بال بیشتر شده و نیروی برآ شکل بگیرد.
• جاذبه: نیروی گرانشی زمین که هواپیما را به سمت پایین می‌کشد. این نیرو در هنگام فرود به هواپیما کمک می‌کند.
• کشش (Drag): مقاومتی که هوا در برابر حرکت هواپیما ایجاد می‌کند.
• پیشران (Thrust): نیرویی که موتورهای هواپیما برای حرکت رو به جلو تولید می‌کنند.
فرق موتورهای جت و پروانه در پرواز چیست؟
یکی دیگر از نکات جالب درباره پرواز این است که موتورهای جت هوا را به داخل می‌کشند، آن را فشرده کرده و با سوخت مخلوط می‌کنند. گازهای حاصل با سرعت زیاد از انتهای موتور خارج می‌شوند و نیروی پیشران ایجاد می‌کنند؛ ولی پروانه‌ها تیغه‌هایی هستند که با چرخش خود هوا را به عقب می‌رانند و نیروی جلوبرنده‌ای تولید می‌کنند. این تکنولوژی بیشتر در هواپیماهای کوچک یا قدیمی‌تر کاربرد دارد.
هواپیماهای غولپیکر یا بزرگ‌ترین هواپیماهای جهان کدامند؟
• آنتونوف An-225 یا همان مریا (به‌معنای رؤیا در اوکراینی) بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین هواپیمای باربری جهان است که با ۶ موتور توربوفن، و ۳۲ چرخ در زیر بدنه و ظرفیت حمل بیش از ۲۵۰ تُن بار، برای حمل تجهیزات سنگین و بزرگ مانند قطعات نیروگاه و حتی فضاپیما طراحی شده است.
این هواپیما همواره به‌عنوان نماد مهندسی پیشرفته هوایی شناخته می‌شد؛ اما در سال ۲۰۲۲، در جریان درگیری اوکراین و روسیه، در فرودگاه هاستومل اوکراین آسیب دید و از بین رفت. با این حال، تلاش‌هایی برای بازسازی آن در حال انجام است.
• ایرباسA380، بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با ظرفیت بیش از ۸۵۰ نفر در چیدمان اقتصادی و حدود ۵۲۵ نفر در حالت استاندارد، دارای دو طبقه کامل و مجهز به امکانات لوکس مانند سوئیت‌های خصوصی و گاهی همراه با دوش آب گرم است.
این هواپیمای سوپرجامبو، ۷۲.۷ متر طول دارد، ۸۰ متر فاصله بین دو سر بال‌هایش است و ۲۴ متر ازتفاع دارد و برای همین می‌تواند در دو طبقه مسافر و بار در خود جا دهد. نکته جالب درباره این هواپیما این است که با وجود جثه بزرگش، مصرف انرژی را تا حد ممکن کاهش داده و به محیط زیست آسیب جدی نمی‌رساند.
بیشترین سرعت ثبت‌شده برای هواپیماهای تجاری چه عددی است؟
در ادامه حقایق جالب درباره هواپیماها باید بگوییم که بیشترین سرعت پرواز برای این دو هواپیما تجاری ثبت شده است:
کنکورد: سریع‌ترین هواپیمای تجاری با سرعت ۲.۰۴ ماخ یعنی حدود ۲.۱۸۰ کیلومتر بر ساعت.
بوئینگ ۷۴۷: با سرعت حدودی ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت.
ماسک‌های اکسیژن چطور کار می‌کنند؟
در مواقع کاهش فشار کابین، ماسک‌ها به‌طور خودکار فعال می‌شوند. اکسیژن این ماسک‌ها از یک منبع شیمیایی (نه مخزن گاز) تأمین می‌شود و برای حدود ۱۵ دقیقه کفایت می‌کند. طی تحقیقات مهندسان، این مقدار زمان برای فرود سریع به مکان امن کافی است. استفاده‌نکردن از ماسک باعث اختلال در هوشیاری و بروز هیپوکسی می‌شود؛ بنابراین همواره توصیه می‌کنیم ابتدا ماسک خود را بگذارید و سپس به فرزندان یا همراهان مسن و کم‌توانتان کمک کنید که ماسک بگذارند.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم پر تکرارترین پرسش‌ها و دانستنی های جالب درباره هواپیما را با شما در میان بگذاریم تا ضمن اینکه اطلاعات عمومی شما درباره هواپیما بیشتر می‌شود، با نکات مهم پرواز هم آشنا شوید. شما چه حقایق دیگری درباره هواپیما و پرواز می‌دانید؟ آن‌ها را با ما و سایر مخاطبان مجله به اشتراک بگذارید.
پرسش و پاسخ:
• امن ترین نقطه هواپیما کجاست؟
معمولاً صندلی‌های آخر هواپیما امنیت بیشتری دارند.
• علت گرفتگی گوش در طول پرواز چیست و چطور باید از آن جلوگیری کرد؟
علت این موضوع اختلاف فشار هوای بیرون و درون گوش است. برای رفع این معضل، آدامس بجوید، آب بنوشید یا از تکنیک «والسالوا» استفاده کنید که بالاتر توضیح داده‌ایم.
• برای جلوگیری از خستگی در طول پرواز چه کنیم؟
نوشیدن آب و سایر مایعات طبیعی، خوردن میوه و انجام‌دادن حرکات کششی ساده به رفع خستگی ناشی از پرواز کمک می‌کند.
• چرا هواپیماها از یک مسیر مشخص پرواز نمی‌کنند؟
تغییرات آب و هوا، مسائل امنیتی، ترافیک هوایی، کاهش مصرف سوخت و غیره باعث تغییر در مسیر حرکت هواپیما می‌شود.
• بزرگ‌ترین هواپیماهای جهان کدامند؟
هواپیمای مسافربری ایرباس A380، و هواپیمای باربری آنتونوف An-225 یا همان مریا بزرگ‌ترین هواپیماهای جهان هستند.
