نوروز یکی از کهن‌ترین و باشکوه‌ترین جشن‌های ایرانی است که هرساله با آیین‌ها و آداب و رسوم خاصی در سراسر کشور برگزار می‌شود. این جشن از چهارشنبه‌سوری آغاز شده و با سیزده‌بدر به پایان می‌رسد. هر یک از این مناسبت‌ها، بخشی از فرهنگ و هویت ایرانی‌ها را منعکس می‌کنند. در این مقاله، با مهم‌ترین آداب و رسوم نوروز در ایران آشنا خواهیم شد.
چهارشنبه سوری؛ شروع پرشور جشن‌های نوروزی
چهارشنبه‌سوری یکی از رسوم جذاب نوروز در شهرهای ایران است که هر ساله در آخرین سه‌شنبه‌شب سال برگزار می‌شود. در این شب، مردم با روشن‌کردن آتش و پریدن از روی آن، آرزوهای خود را برای سال جدید طلب می‌کنند و اشعاری مانند «زردی من از تو، سرخی تو از من» را زمزمه می‌کنند. مراسم چهارشنبه سوری در ایران شامل آیین‌های سنتی همچون قاشق‌زنی، شکستن کوزه و گرفتن فال حافظ است. در برخی شهرها مانند تبریز و کرمانشاه، این جشن با پختن آش مخصوص چهارشنبه سوری همراه است. خانواده‌ها نیز با گردهمایی، خوردن آجیل مشکل‌گشا و شادی، این شب را گرامی می‌دارند.
خرید شب عید و حال‌وهوای نوروز در بازارهای ایران
با نزدیک‌شدن به نوروز، خیابان‌ها رنگ و بوی دیگری می‌گیرند. بازارچه‌های محلی، مراکز خرید و نمایشگاه‌های بهاره از ازدحام مردم پر می‌شوند، بوی آجیل تازه در هوا می‌پیچد و ویترین قنادی‌ها با شیرینی‌های خوش‌رنگ‌و‌لعاب، عابران را وسوسه می‌کند. خرید شب عید فقط یک ضرورت نیست؛ بلکه جشنی کوچک است که در هر کوچه و بازار برپا می‌شود. آجیل و خشکبار، پای ثابت مهمانی‌های نوروزی، در این روزها بیش از هر زمان دیگری خریدار دارد. شیرینی و شکلات، گرما‌بخش لحظات دیدوبازدید هستند و مردم از هرکدام تازه و خوش‌طعمشان را انتخاب می‌کنند و در سبد خریدشان می‌گذارند.
خرید میوه‌های ماندگار برای تعطیلات، از دیگر رسم‌های این روزهاست؛ اما هیچ خریدی به اندازه انتخاب لباس نو، حس تازگی بهار را تداعی نمی‌کند؛ از کودکان تا بزرگ‌ترها، همه در جستجوی لباسی نو، خیابان‌ها را پر از هیاهوی آمدن بهار می‌کنند. نوروز در شهرهای ایران، از همین روزهای پرجنب‌وجوش خرید شب عید آغاز می‌شود؛ روزهایی که خاطراتشان تا سال‌ها در ذهن‌ها باقی می‌ماند.
تحویل سال نو و سفره هفت‌سین در شهرهای مختلف
آداب و رسوم نوروزی در ایران با سفره هفت سین به اوج زیبایی خود می‌رسد. این سفره نمادی از برکت، تندرستی و خوش‌یمنی است که در لحظه تحویل سال، خانواده‌ها در کنار آن جمع شده و سال نو را جشن می‌گیرند. هفت‌سین شامل سیب، سبزه، سرکه، سمنو، سیر، سماق و سنجد است که هر یک نماد مفاهیم ارزشمندی چون سلامت، باروری و صبر هستند؛ علاوه بر این، آیینه، قرآن، شمع، سکه، گلاب، ماهی قرمز و تخم‌مرغ‌های رنگی زینت‌بخش این سنت دیرینه‌اند.
معمولاً سفره هفت سین یک روز قبل از نوروز پهن شده و تا سیزده‌بدر باقی می‌ماند. پوشیدن لباس نو و خواندن دعا در کنار این سفره از رسوم قدیمی ایرانیان است که نشانه‌ای از نو شدن و امید به آینده‌ای بهتر دارد. در برخی شهرها، رسوم خاصی برای تحویل سال وجود دارد، مانند زنده نگه‌داشتن آتش در میان زرتشتیان یزد یا برگزاری مراسم دعاخوانی در حرم امام رضا (ع) مشهد.
دید و بازدید نوروزی؛ پیوند دوباره خانواده‌ها
ایام عید نوروز فرصتی ارزشمند برای دید و بازدید نوروزی و رسوم سنتی ایرانیان است. از نخستین روزهای سال نو، خانواده‌ها به دیدار بزرگان و اقوام خود می‌روند و این سنت دیرینه را زنده نگه می‌دارند. طبق رسوم، ابتدا کوچک‌ترها به خانه بزرگ‌ترها می‌روند و پس از آن، سایر اقوام و دوستان نیز به دید و بازدید یکدیگر می‌پردازند. در این دیدارها، عیدی دادن و گفتن تبریک سال نو، از جمله آداب متداول است.
علاوه بر دیدار بستگان، بسیاری از ایرانیان به دیدار خانواده‌های مصیبت‌دیده در سال گذشته می‌روند تا همدردی خود را ابراز کنند. همچنین در برخی مراسم نوروزی در شهرهای مختلف ایران، سر زدن به مزار درگذشتگان و یادکردن از آنان رواج دارد. این دید و بازدیدها نه‌تنها روابط خانوادگی را تقویت می‌کند؛ بلکه فرصتی برای رفع کدورت‌ها و تحکیم پیوندهای اجتماعی است.
جشن‌ها و تفریحات نوروزی در شهرهای ایران
نوروز در ایران، جشن تولد طبیعت و نمادی از تجدید حیات است که در هر گوشه‌ای از این سرزمین با آیین‌ها و رسوم ویژه‌ای جشن گرفته می‌شود. مراسم نوروزی در شهرهای مختلف ایران نمایانگر تنوع فرهنگی و هنری بی‌نظیری است که نسلهای قدیم آن را زنده نگه داشته‌اند تا به دست نسلهای بعدی برسانند. در ادامه، آداب و رسوم نوروز در شهرهای ایران را معرفی می‌کنیم.
تکم‌چی‌ها در آذربایجان غربی
در آذربایجان غربی، مراسم تکم‌چی‌ها یکی از مشهورترین جشن های نوروزی در ایران است. این مراسم با عروسک‌های چوبی برگزار شده و با اشعار زیبای نوروزی، آمدن بهار را نوید می‌دهد. این آیین شگفت‌انگیز ترکیبی از هنر، موسیقی و فرهنگ مردم ترک‌زبان است که در کنار جشن‌های نوروزی در ایران، همیشه از استقبال ویژه‌ای برخوردار بوده است.
بخت‌گشایی و شنبه‌گردی در چهارمحال و بختیاری
در چهارمحال و بختیاری، آیین بخت‌گشایی و شنبه‌گردی، نمادهایی از همبستگی اجتماعی مردم و معنویت هستند. در آیین بخت‌گشایی با دعا و نیایش برای سال جدید، سعادت و برکت آرزو می‌کنند. در مراسم شنبه‌گردی نیز مردم در اولین شنبه بعد از نوروز به دیدار خانواده‌ها می‌روند تا دیداری تازه کرده باشند. این مراسم نوروزی در شهرهای مختلف ایران، شکلی منحصربه‌فرد از پیوند میان مردم و باورهایشان را به نمایش می‌گذارد.
شام نوروزی خراسان جنوبی
در خراسان جنوبی، خانواده‌ها شام نوروزی را با غذاهای محلی شامل قورمه و آش رشته سرو می‌کنند. مهمانی شب سال تحویل که در جشن های نوروزی در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد، نمادی از پیوند خانواده و ارج‌نهادن به سنت‌هاست.
خراسان رضوی
مردم خراسان رضوی سال نو را با نوشیدنی‌های محلی همچون شربت زعفران و بهار نارنج آغاز می‌کنند. این نوشیدنی‌ها برای مردم نمادی از شادابی و طراوت هستند.
خراسان شمالی
یکی از جذاب‌ترین آیین‌های نوروز در ایران، شکستن کوزه در خراسان شمالی است که به‌منظور دفع اندوه و ناراحتی انجام می‌شود. این رسم که به‌طور ویژه در جشن‌های نوروزی اجرا می‌شود، نمایانگر عزم مردم برای شروعی تازه و دوری از سختی‌هاست.
نوروز در زنجان
در زنجان، یکی از مراسم نوروزی خاص، نقاشی و تزیین دیوارهای کاه‌گلی است که با نقوش سنتی انجام می‌شود. این مراسم بخشی از آداب و رسوم نوروزی در ایران است که زیبایی، سرزندگی و جشن بهار را به تصویر می‌کشد.
سیستان و بلوچستان: شکستن ظروف سفالی برای استقبال از بهار
در سیستان و بلوچستان، شکستن ظروف سفالی در نوروز نمادی از بازگشت به طبیعت و تجدید حیات است. این رسم که در مراسم نوروزی در شهرهای مختلف ایران دیده می‌شود، نشان‌دهنده امید به نو شدن زندگی است.
مراسم عروس بهار در شیراز
در شیراز، جشن‌های نوروزی با مراسم عروس بهار و تزیین درخت‌های نارنج، به یکی از ویژه‌ترین و متفاوت‌ترین آیین‌ها تبدیل می‌شود. این مراسم، نمایشی از زندگی دوباره و شکوفایی طبیعت است که در جشن های نوروزی در ایران اهمیت زیادی دارد.
کرمانشاه و کرمان
مردم کرمانشاه سال نو را با آب‌پاشی به یکدیگر آغاز می‌کنند که به‌عنوان تطهیر و پاکی در آیین‌های نوروزی در ایران شناخته می‌شود. در کرمان نیز، آش رشته به‌عنوان نماد همبستگی و امید برای سال جدید سرو می‌شود.
بهترین شهرهای ایران برای سفر نوروزی
نوروز در شهرهای ایران، فرصتی طلایی برای تجربه فرهنگ غنی، طبیعت زیبا و مهمان‌نوازی گرم مردمان این سرزمین است. ایران دارای مقاصد گردشگری فراوانی است که در این ایام به اوج زیبایی و نشاط می‌رسند. در این فصل، شهرهایی چون اصفهان، شیراز، تبریز، یزد، مشهد و تهران هر کدام با جذابیت‌های خاص خود، تجربه‌ای متفاوت از نوروز را به شما هدیه می‌دهند. در ادامه، بهترین شهرهای ایران برای سفر نوروزی را معرفی می‌کنیم.
اصفهان
در آغاز بهار، بازدید از میدان نقش جهان، پل خواجو، سی و سه پل و چهل ستون همراه با گردش در کوچه‌های قدیمی و تماشای زیبایی زاینده‌رود تجربه‌ای بی‌نظیر و دل‌نشین را رقم می‌زند. اصفهان با معماری فاخر و طبیعت دل‌انگیز، مقصدی مناسب برای سفر نوروزی است.
شیراز
به شما پیشنهاد می‌کنیم در نوروز از باغ ارم، آرامگاه‌های حافظ و سعدی، مسجد نصیرالملک و بازارهای سنتی شیراز دیدن کنید. هوای بهاری و فضای شاعرانه این شهر، همراه با آثار تاریخی و زیبایی‌های طبیعی، تجربه‌ای خاطره‌انگیز از جشن نوروز را به ارمغان می‌آورد.
تبریز
بازدید از بازار تاریخی، ارگ بم و مکان‌های باستانی و طبیعی منطقه در مسافرت نوروزی، فرصتی عالی برای آشنایی با فرهنگ تبریز است. هوای بهاری و جشن‌های محلی هم خاطره‌ای تبریزگردی در نوروز را برایتان به‌یادماندنی می‌کنند.
یزد
با آغاز نوروز، گردشگران فرصت دارند تا از آثار تاریخی یزد همچون خانه‌های بادگیر، بام‌های سنتی و بافت اصیل شهر دیدن کنند و از مناظر طبیعی کویر و باغ‌های بهاری لذت ببرند. هوای بهاری یزد نیز حس آرامش و اصالت را به همراه دارد.
مشهد
مشهد یکی از بهترین شهرهای ایران برای سفر نوروزی است. در این فصل، بازدید از حرم مطهر امام رضا، پارک‌های عطرآگین از گل و گیاه تازه و جاذبه‌های تاریخی، تجربه‌ای روحانی و دل‌نشین را برای زائران و گردشگران می‌سازند.
تهران
در نوروز، هوای بهاری تهران که به‌خاطر رفتن شهروندان به مسافرت نوروزی، پاک و لطیف شده، آماده استقبال از گردشگران می‌شود. جاذبه‌های تاریخی مانند کاخ گلستان و بازار بزرگ تهران و فضاهای مدرنی مثل پارک لاله و برج میلاد از بهترین دیدنی‌ها برای نوروزگردی در تهران هستند.
سیزده‌بدر؛ روز طبیعت و بدرقه نوروز
سیزدهمین روز فروردین، مردم ایران به دامان طبیعت می‌روند تا آخرین روز تعطیلات نوروز را جشن بگیرند. در روز سیزده بدر که به نام «روز طبیعت» هم شناخته می‌شود، مردم به منظور دفع نحسی از خانه‌های خود بیرون آمده و در فضاهای سبز یا اطراف شهر گرد هم می‌آیند. این روز زمان مناسبی برای دورهمی‌های خانوادگی است که در آن افراد به پختن آش یا دلمه برگ مو و انجام بازی‌های گروهی می‌پردازند. از آداب سیزده بدر در طبیعت، می‌توان به گره‌زدن سبزه هفت‌سین و انداختن آن در آب روان اشاره کرد که نماد برآورده‌شدن آرزوهاست. همچنین کاهو و سکنجبین و آجیل باقی‌مانده از ایام نوروز از خوراکی‌های رایج این روز است.
سخن پایانی
نوروز در شهرهای ایران یک جشن باستانی است که با آداب و رسوم خاص خود از چهارشنبه سوری تا سیزده بدر هر سال ادامه دارد. این جشن با ترکیب سنت‌های دیرینه و جشن‌های خانوادگی، نماد همبستگی مردم ایران به حساب می‌آید. از چهارشنبه‌سوری که با آتش‌افروزی و ترانه‌های شاد همراه است، تا سیزده بدر که در دل طبیعت برگزار می‌شود و مردم در آن به شادمانی و نو شدن زندگی می‌پردازند. آداب و رسوم نوروزی در ایران نه‌تنها یک جشن ملی؛ بلکه یک تجربه فرهنگی بی‌نظیر است که به همگان احساس تازگی و امیدواری می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با رازهای سفر، از سایر مقالات مجله آوا نیز دیدن کنید.
پرسش‌های شما
چهارشنبه‌سوری در کدام شهرهای ایران به شکل ویژه‌ای برگزار می‌شود؟
شهرهایی مانند تبریز، کرمانشاه و تهران چهارشنبه‌سوری‌های باشکوهی دارند که همراه با مراسم سنتی خاصی برگزار می‌شود.
رسوم خاص تحویل سال نو در شهرهای مختلف ایران چیست؟
در برخی شهرها مانند یزد، آتش روشن کردن در آتشکده‌ها مرسوم است و در مشهد، مراسم دعاخوانی در حرم امام رضا برگزار می‌شود.
بازارهای معروف ایران برای خرید شب عید کدام‌اند؟
بازارهای بزرگ تهران، وکیل شیراز، تبریز و رضا مشهد از مهم‌ترین بازارهای شب عید در ایران محسوب می‌شوند.
