نوروز، جشن سال نو ایرانی، یکی از کهن‌ترین آیین‌های باستانی است که در کشورهای مختلف جهان گرامی داشته می‌شود. این جشن که با آغاز بهار همراه است، نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای آسیا و حتی نقاطی از اروپا و آمریکا نیز برگزار می‌شود. نوروز با آیین‌ها، سنت‌ها و جشن‌های خاصی همراه است که در هر کشوری رنگ و بوی ویژه‌ای دارد. در این مقاله، به بررسی چگونگی برگزاری نوروز در کشورهای جهان و تأثیرات فرهنگی آن در سراسر جهان خواهیم پرداخت.
نوروز در تاجیکستان؛ جشن‌های سنتی و آیین‌های خاص
نوروز در کشورهای حهان جلوه‌های متفاوتی دارد و نوروز در تاجیکستان یکی از اصیل‌ترین نمونه‌های این جشن باستانی است. مردم تاجیکستان با برپایی جشن‌های خیابانی، اجرای موسیقی سنتی و برگزاری مسابقات کشتی محلی، به استقبال سال نو می‌روند. در بدخشان، این جشن با عنوان «غدیر ایام» شناخته شده و مردم چند روز پیش از نوروز با خانه‌تکانی و آماده‌سازی خوراکی‌های سنتی مانند حلوا، شیربرنج و غوز حماچ، خود را برای استقبال از سال نو آماده می‌کنند.
صبح نوروز، پارچه‌ای سرخ بالای در خانه آویخته می‌شود که نمادی از بهروزی است. کودکان با گفتن «شاگون بهار مبارک» به دیدار بزرگان می‌روند. از دیگر رسوم خاص، تهیه غذای سنتی «باج» در شب دوم نوروز است. این آیین سه روز به طول می‌انجامد.
نوروز در افغانستان؛ جشن با رنگ و بوی خاص
نوروز در افغانستان یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های باستانی است که با آیین‌های خاص و رنگارنگ برگزار می‌شود. در کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد و مراسم نوروز به‌ویژه در مزار شریف و بلخ، همچنان با شکوه پیشین برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین آیین‌های نوروز در افغانستان، جشن گل سرخ است که در دشت‌های بلخ و مزار شریف اجرا می‌شود و با موسیقی و اسب‌سواری همراه است.
مردم این منطقه با پوشیدن لباس‌های نو، زیارت اماکن مقدس، برگزاری مسابقات سنتی مانند بزکشی، شترسواری و کشتی محلی، نوروز را گرامی می‌دارند. هفت‌میوه، سمنک (سمنو) و سبزی پلو از خوراکی‌های رایج این جشن هستند. در کابل، هرات، بدخشان و قندهار نیز نوروز با مراسم خانوادگی، روشن کردن شمع و دعا برای صلح و برکت جشن گرفته می‌شود. این آیین که نسل به نسل منتقل شده، یکی از مهم‌ترین جشن‌های ملی و فرهنگی افغانستان محسوب می‌شود.
نوروز در ترکیه؛ پیوند با فرهنگ کردی و ترکمن‌ها
نوروز در ترکیه یکی از جشن‌های باستانی مهم است که به نام‌های «نوروز سلطانی» و «سلطان نوروز» نیز شناخته می‌شود. این روز در ترکیه تعطیل رسمی بوده و به‌ویژه در میان کردها و ترکمن‌ها با آیین‌های سنتی جشن گرفته می‌شود. مردم این کشور با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، اجرای رقص‌های محلی مانند «هالای» و پوشیدن لباس‌های رنگارنگ، سال نو را گرامی می‌دارند.
در سراسر آناتولی، رسوم نوروزی از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر متفاوت است. برخی مردم با قراردادن کاسه‌ی آب در حیاط به امید برکت، برپایی پیک‌نیک در طبیعت و زیارت اهل قبور این روز را سپری می‌کنند. مشابه سنت‌های ایرانی، سبزه سبز کردن، خرید لباس نو و تخم‌مرغ‌زنی از سرگرمی‌های رایج نوروزی در ترکیه است. در بازی تخم‌مرغ‌زنی، همگی تخم‌مرغ‌های خود را به هم می‌زنند و آنکه تخم‌مرغش نشکند، برنده است.
نوروز در آذربایجان؛ رقص‌ها و موسیقی‌های محلی
جشن نوروز در آذربایجان که با نام «نوروز بایرامی» شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های ملی این کشور است و از ۲۰ تا ۲۴ مارس (۲۹ اسفند تا ۴ فروردین) همراه با تعطیلات رسمی گرامی داشته می‌شود. در آذربایجان، چهار سه‌شنبه پیش از نوروز به عناصر اصلی طبیعت اختصاص دارد: آب، آتش، باد و خاک. آتش‌افروزی و پریدن از روی آن، یکی از نمادها و سنت‌های مشترک نوروزی است که در این کشور به‌طور گسترده اجرا می‌شود.
مردم آذربایجان با تهیه غذاهای سنتی مانند دلمه برگ انگور، پلو، شیکر بورا و سمنو، نوروز را جشن می‌گیرند. همچنین، بستن روبان قرمز به دور سبزه نشانه‌ای از استقبال از بهار است. زیارت اهل قبور، برگزاری نمایش‌های خیابانی و رقص‌های محلی از دیگر آیین‌های این جشن در نوروز در آذربایجان محسوب می‌شود. این مراسم که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد، همچنان بخش جدایی‌ناپذیری از هویت ملی آذری‌ها باقی مانده است.
نوروز در پاکستان
همانند دیگر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، مردم پاکستان نیز این روز را با خانه‌تکانی، پوشیدن لباس‌های نو و ارسال کارت‌های تبریک مزین به گل و بلبل جشن می‌گیرند. از جذاب‌ترین بخش‌های جشن نوروز در پاکستان، برپایی سفره‌ای معروف به سفره امیرالمومنین است که شامل هفت میوه خشک‌شده، شیرینی‌های محلی و غذاهای سنتی می‌شود.
شیرینی‌هایی مانند «لدو»، «گلاب جامن» و «رس ملائی» در این ایام محبوبیت ویژه‌ای دارند. همچنین، در شهرهایی مانند لاهور، جشن بسنت با بادبادک‌بازی و اجرای موسیقی، حال و هوای نوروز را رنگین‌تر می‌کند. این جشن که تلفیقی از سنت‌های ایرانی، هندی و پاکستانی است، نشان از پیوند فرهنگی عمیق میان این کشورها دارد.
نوروز در هند
جشن نوروز در هند عمدتاً در ایالت‌های گجرات، ماهاراشترا و کشمیر گرامی داشته می‌شود؛ جایی که جامعه فارسی‌زبان و برخی از مسلمانان این روز را با شور و حال ویژه‌ای جشن می‌گیرند. هندی‌ها در این مناسبت خانه‌های خود را تمیز و تزیین می‌کنند، لباس نو می‌پوشند و برای دعا و نیایش به مساجد و آتشکده‌ها می‌روند. غذاهای سنتی مانند نادور و فالوده نیز بخشی از پذیرایی نوروزی در این کشور است. علاوه بر این، فستیوال‌های محلی نیز برگزار می‌شود که به این جشن رنگ و بوی خاصی می‌بخشند. هند از جمله کشورهایی است که نوروز را جشن می‌گیرند و به دلیل پیوندهای تاریخی با ایران، بسیاری از سنت‌های این جشن همچنان در فرهنگ هندی ریشه دارد.
نوروز در آسیای میانه
در آسیای مرکزی، نوروز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ملی گرامی داشته می‌شود. این آیین که در ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان تعطیل رسمی است، با مراسمی خاص همراه است. در قرقیزستان، مردم در آستانه نوروز به نشانه پاکی و برکت در سال جدید، کانال‌هایی اطراف خانه‌ها می‌کنند و آن‌ها را با آب پر می‌کنند. در قزاقستان، یورت‌های عشایری میزبان جشن‌های نوروزی هستند و غذای ویژه‌ای از هفت ماده نمادین تهیه می‌شود که بیانگر هفت فضیلت است. مردم لباس‌های سنتی قهرمانان فولکلور را می‌پوشند و در خیابان‌ها به شادی می‌پردازند.
ازبک‌ها این جشن را با نام «ناوروز» برگزار می‌کنند. جشن‌های خیابانی، نمایش‌های شاد و رقص‌های سنتی از جلوه‌های اصلی آن هستند. ازبک‌ها به جای هفت‌سین، سبزه سبز می‌کنند و غذاهای سنتی مانند حلیم و پلوی ازبکی را برای این مناسبت آماده می‌کنند. در سراسر منطقه آسیای میانه، پختن سمنو یکی از رسوم اصلی است که زنان با آوازخوانی و هم‌زدن دیگ‌های سمنو، شادی را در نوروز زنده نگه می‌دارند. این جشن با آتش، آب و طبیعت پیوندی عمیق دارد و نمادی از نو شدن و آغاز دوباره است.
برگزاری جشن نوروز در آمریکا و اروپا توسط ایرانیان مقیم
ایرانیان مقیم آمریکا و اروپا نیز با برپایی جشن‌های نوروزی، این سنت کهن را زنده نگه می‌دارند. برنامه‌هایی همچون سفره هفت‌سین در پارک‌ها، سفارت‌ها و مراکز فرهنگی، اجرای موسیقی زنده ایرانی و برگزاری نمایش‌های هنری، از جمله مراسمی است که در شهرهای مختلف جهان از سوی ایرانی‌ها برگزار می‌شود.
جشن نوروز در سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی
نوروز از سوی سازمان ملل متحد به‌عنوان یک میراث فرهنگی جهانی شناخته شده و هر ساله در مقر این سازمان در نیویورک جشن گرفته می‌شود. در این مراسم، نمایندگانی از کشورهای مختلف که نوروز را جشن می‌گیرند، به معرفی فرهنگ و آیین‌های نوروزی خود می‌پردازند.
کدام کشورها نوروز را به‌عنوان تعطیلات رسمی جشن می‌گیرند؟
کشورهایی مانند ایران، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و بخش‌هایی از عراق، نوروز را به‌عنوان یک تعطیلات رسمی جشن می‌گیرند. این کشورها هرساله با برنامه‌های فرهنگی متنوع، سال نو خورشیدی را آغاز می‌کنند.
تفاوت نوروز در ایران و سایر کشورها
نوروز در ایران با سفره هفت‌سین، دید و بازدید، خانه‌تکانی و چهارشنبه‌سوری همراه است، درحالی‌که در سایر کشورها تمرکز بیشتری بر جشن‌های خیابانی، موسیقی و ورزش‌های محلی دیده می‌شود. برخی کشورها همچون افغانستان و تاجیکستان آیین‌های خاصی مانند اسب‌سواری و کشتی‌گیری نوروزی را در این روز برگزار می‌کنند.
سخن پایانی
جشن نوروز در کشورهای مختلف جلوه‌ای از پیوند فرهنگی ملت‌هاست که با آیین‌های گوناگون برگزار می‌شود. از رقص‌ها و موسیقی‌های محلی گرفته تا سنت‌های کهن مانند پخت سمنو و روشن‌کردن آتش، جشن نوروز در سراسر جهان همچنان به‌عنوان نمادی از امید، نو شدن و همبستگی گرامی داشته می‌شود. اگر به شناخت بیشتر این آیین‌ها و تجربه سفر نوروزی در کشورهای مختلف جهان علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم سایر مقالات مجله آوا را مطالعه کنید تا با فرهنگ‌های متنوع شهرها و کشورها آشنا شوید.
پرسش‌های شما
نوروز در چه کشورهایی جشن گرفته می‌شود؟
نوروز در ایران، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکیه، عراق، هند، پاکستان و برخی مناطق دیگر جشن گرفته می‌شود.
چرا سازمان ملل نوروز را به‌عنوان یک جشن بین‌المللی ثبت کرده است؟
به دلیل قدمت تاریخی، اهمیت فرهنگی و گستردگی جغرافیایی نوروز، سازمان ملل آن را به‌عنوان یک میراث فرهنگی جهانی به رسمیت شناخته است.
تفاوت نوروز در ایران و کشورهای دیگر چیست؟
در ایران، نوروز با سفره هفت‌سین، دید و بازدید و خانه‌تکانی همراه است؛ درحالی‌که در برخی کشورهای دیگر، جشن‌های خیابانی، رقص‌های محلی و مسابقات ورزشی بخش مهمی از این جشن را تشکیل می‌دهند.
